Inzet voor daadwerkelijke samenwerking met inwoners: participatie
Inwoners op 1
De huidige democratie verkeert in een impasse. We hebben steeds meer goed opgeleide, goed geïnformeerde inwoners die willen meewerken aan besluitvorming en aan verbetering van hun woon- en leefomgeving. Als ze meedenken via brieven, bezwaren, zienswijzen e.d. worden ze vaak niet geïnformeerd en wordt hun inbreng door de overheid genegeerd. De drempels om in te spreken zijn meestal hoog, een gastvrije ontvangst van kritische geluiden ontbreekt. Dat zal anders moeten, want de trend van meer inwonersdeelname aan besluitvorming zet door. De opvatting dat participatie alleen via het verstrekken van informatie en de mogelijkheid tot inspreken, voldoende moet zijn, is onjuist. Afhankelijk van de situatie gaat het ook over consulteren, een dialoog binnen een klankbordgroep, adviesraad of rondetafelgesprekken, coproduceren, gezamenlijke planvorming in een projectgroep. Participatie kan ook bestaan uit delegeren: het overdragen van zaken, zelfbestuur, eigen planvorming vanuit de samenleving die daarmee zelf het initiatief in eigen beheer krijgt en voorzieningen tot stand brengen en onderhoudt. Het gaat om gelijkwaardig samenwerken.
In de raadsperiode 2022-2026 wordt de nieuwe Omgevingswet ingevoerd. Een initiatiefnemer moet op grond van artikel 16.55 lid 6 Omgevingswet en 7.4 Omgevingsregeling, in een aanvraag voor een omgevingsvergunning aangeven of, en indien ja hoe, overleg heeft plaatsgevonden met belanghebbenden. Daarbij moet worden beschreven wat met het resultaat van het overleg is gedaan. In Noordenveld moet op dat punt nog veel gebeuren!
Het manifest inwonersparticipatie van 29 september 2021 “Tegenstellingen overbruggen” is voor LGN het uitgangspunt voor de politiek in Noordenveld. Zoals het manifest het beschrijft: “Participatie is geen af te vinken agendapunt maar vormt de basis voor een traject. Het is meer dan een verplichting vanuit wet- of regelgeving en mag niet blijven steken in het overhevelen van verantwoordelijkheden naar de inwoners. Daarom is het noodzakelijk dat het participatief denken in de gemeentelijke organisatie zowel ambtelijk als bestuurlijk wordt geborgd door er structureel aandacht voor te vragen. In onze ogen is het belangrijk dat iemand hoog in de gemeentelijke organisatie de verantwoordelijkheid draagt. Inwoners willen graag meedenken over veranderingen en plannen. Deze raken hen immers in veel gevallen direct. Daarom is het belangrijk dat de belangen van bewoners en burgers in een vroegtijdig stadium voorop komen te staan en zij vooraf betrokken worden bij plan- en besluitvorming, niet pas als de plannen er al liggen en besluiten al zijn genomen. Participatie beperkt zich ook niet tot communicatie (‘we hebben toch een website?’). De gemeente neemt de inwoners vanuit een duidelijke visie mee in de overwegingen waarom een verandering nodig is en laat de participanten meedenken over hoe dat gebeurt. Inwoners mogen de gemeente erop aanspreken als zij zich niet aan de afspraken houdt. Tot slot: tijdens het schrijven van dit manifest groeide het bewustzijn dat dit schrijven niet enkel over participatie gaat, maar dat deze vooral ingegeven is door de wens de huidige kloof tussen de gemeente Noordenveld en haar inwoners te overbruggen. In de kern komt het voor veel inwoners op hetzelfde neer: benader inwoners als partner, niet als tegenstander. Oftewel: behandel ons, inwoners, zoals je ook zelf in zo’n situatie als inwoner behandeld zou willen worden. Dit vraagt om inlevingsvermogen en empathie, waarbij eigenlijk één vraag centraal staat: “Wat als ik de bewoner was, hoe zou ik reageren?” Dit vraagt een open, transparante en oprecht geïnteresseerde houding in het besef dat we elkaar als inwoners en overheid nodig hebben. Want het begrip ‘gemeente’ verwijst immers niet voor niets naar ‘gemeenschap’.”
Een gemeentelijke adviesraad participatie kan net als de sociaal maatschappelijke adviesraad en de adviesraad duurzaamheid, zorgen voor toetsing en het aanleveren van suggesties, ten behoeve van raadsvoorstellen.
Verder kan één van de mogelijkheden om mensen meer te betrekken, een preferendum zijn: anders dan bij een referendum is op de gestelde vraag dan een keuze uit genuanceerde antwoorden mogelijk.
Mensen moeten door de gemeente worden geholpen bij het overwinnen van barrières van regels en formulieren. Overbodige regelingen en hun administratieve lasten zoals toeristenbelasting en forensenbelasting, en allerlei rapportages in de zorg- en hulpverlening voor gemeentelijke bijdragen, kunnen verdwijnen. Elkaar de ruimte geven, menselijk contact, inlevingsvermogen en onderling vertrouwen dienen de basis te zijn van de gemeentelijke regels en dienstverlening vanuit de gemeente naar inwoners.
Transparant bestuur en open communicatie betekenen dat mensen tijdig, gericht en in begrijpelijke taal vooraf informatie krijgen en niet pas achteraf veranderingen merken. Gastvrij en open zijn voor betrokken inwoners, juist als ze kritisch zijn, betekent: spreekrecht voor inwoners in de vergaderingen van raadscommissie en gemeenteraad, altijd een normale inspreekprocedure houden, alle relevante stukken tijdig openbaar maken en de betrokkenheid van inwoners tijdig inplannen. Politieke discussies zijn in openbare vergaderingen, niet in achterkamertjes.
Na ruim 3 jaar Algemene Verordening Gegevensbescherming, heeft Noordenveld de bescherming van digitale gegevens van inwoners nog steeds niet op orde. De mogelijke boete van de Autoriteit Persoonsgegevens is een groot risico dat de gemeente loopt. LGN en de accountant wijzen hier al jaren op. Laat de gemeente voor eens en altijd zorgen voor werkprocessen die voorkomen dat gegevens van inwoners op de verkeerde plek kunnen komen. Dat mag overigens niet betekenen dat verzoeken op grond van de Wet Openbaarheid van Bestuur te beperkt of te laat afgehandeld worden.
De samenleving van veel dorpen in Noordenveld moet rekening houden met een langzaam krimpend inwonersaantal en een gemiddeld hogere leeftijd van de inwoners. Meer mensen zullen zorg, aangepast vervoer en levensloopbestendige woningen nodig hebben. Krimp biedt ook kansen voor een betere kwaliteit van leven, voor initiatieven vanuit de samenleving, voor landschap, voor cultuurhistorie en voor duurzaamheid, maar behoud van leefbaarheid zal veel aandacht vragen.
In overleg met ouderen en hun organisaties wordt beleid ontwikkeld gericht op ouderen, met name kwetsbare ouderen. LGN wil dat preventieve ouderenzorg (gezondheidscontroles, beweging, voeding, sociaal contact e.d.) meer aandacht krijgt.
De eigen regierol van inwoners bij hulp en zorg wordt ondersteund. Mantelzorgers (familie en bekenden die vrijwillig zorg bieden) draagt LGN een warm hart toe. Voor een luisterend oor en ondersteuning is de mantelzorgondersteuning van Welzijn in Noordenveld onmisbaar. De Noordenveldwerkers zoeken samen met mensen thuis aan de keukentafel naar oplossingen. Voorafgaand aan een keukentafelgesprek worden mensen gewezen op de mogelijkheid van hulp daarbij door onafhankelijke cliëntondersteuning voor rekening van de gemeente, met keuzevrijheid.
Jongeren en jongvolwassenen weten heel goed wat er nog binnen hun dorp mist en willen met hun inbreng een aantrekkelijke leefomgeving realiseren. Als jongeren, jongerenorganisaties en gemeente samenwerken, komen talent en potentieel naar boven. Daardoor ontstaan verantwoordelijkheid en draagvlak bij inwoners, voor verandering en welzijn. De gemeente kan ondernemers met initiatieven voor jongeren ondersteunen en bij het verbeteren van dorpscentra plekken inrichten voor jongeren. Eén of twee keer per jaar komt een jongerenraad bijeen voor overleg met de gemeenteraad.
Er is blijvend aandacht nodig voor een toegankelijke omgeving, zoals bepleit in de Inclusie Agenda 2017 van de gemeente Noordenveld. Denk aan horeca, openbare ruimte, openbare gebouwen, drempelvrije winkels, goed en veilig openbaar vervoer, meer stemhokjes voor mensen met een beperking, en de gemeentelijke website. Ook hier geldt dat voor het beste resultaat en het meeste draagvlak de betrokkenen, zoals mensen met een beperking, op tijd worden ingeschakeld.
Vanaf maart 2020 golden en gelden de nodige beperkingen in het sociale en economische leven. Mede door deze beperkingen is het aantal besmettingen door het coronavirus een tijd lang teruggelopen, maar waakzaamheid en handhaving blijven nodig. In de samenleving zijn veel initiatieven om rekening houdend met de geldende beperkingen, het sociale, culturele en economische leven weer op te pakken. De gemeente kan daarbij een stimulerende rol spelen door mee te denken en te helpen bij het vinden van oplossingen binnen de mogelijkheden, en dergelijke initiatieven waar mogelijk met raad en daad te ondersteunen.
Sociaal Beleid & Onderwijs
Het idee voor de Noordenveldwerker die bij mensen thuis overlegt over de noodzakelijk hulp en zorg vanuit de gemeente, is door LGN ooit geïntroduceerd in onze gemeente. Inmiddels maken veel mensen hiervan naar tevredenheid gebruik en blijven anders dan in veel andere gemeenten, de kosten voor hulp en zorg ook redelijk beheersbaar.
Tevens is op basis van een raadsvoorstel van LGN “Goede ondersteuning bij de zorgvraag is het halve werk”, de hulp- en zorgverlening van de gemeente verder verbeterd. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) bepaalt dat gemeenten cliëntondersteuning moeten bieden en de kosten vergoeden: “informatie, advies en algemene ondersteuning die bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid en participatie en het verkrijgen van een zo integraal mogelijke dienstverlening op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, preventieve zorg, zorg, jeugdhulp, onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen." Zoals dat in beleidstermen heet: “het versterken van de eigen regie van inwoners met een hulpvraag”. Met het voorstel is er sinds 2019 een keuze uit meer organisaties voor cliëntondersteuning, waarbij onafhankelijkheid van die organisaties een belangrijk uitgangspunt is. Ook wordt deze mogelijkheid voor steun voor de zorgvrager nog nadrukkelijker onder de aandacht van de inwoners van Noordenveld gebracht.
Gebrek aan samenwerking met inwoners, participatie, is een terugkerend probleem in Noordenveld. Bij een aantal projecten zoals de Omgevingsvisie 2030, aanpak van recreatiegebied de Norgerduinen en nieuwbouw voor basisschool De Marke Roden, heeft LGN gelukkig wel de nodige participatie voor elkaar kunnen krijgen. En dat zijn dan ook projecten waar met geven en nemen, de meeste inwoners en organisaties elkaar kunnen vinden. Zo’n aanpak kost even tijd maar er ontstaat breed draagvlak en inwoners / organisaties hoeven dan niet in tegenstellingen en juridische procedures terecht te komen. Voor nieuwbouw van scholen is dan ook op voorstel van LGN besloten bij ieder project in het kader van het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs vooraf een op de omstandigheden afgestemd participatie- en communicatieplan vast te stellen.
De samenleving van veel dorpen in Noordenveld moet rekening houden met een langzaam krimpend inwonersaantal en een gemiddeld hogere leeftijd van de inwoners. Meer mensen zullen zorg, aangepast vervoer en levensloopbestendige woningen nodig hebben. Krimp biedt ook kansen voor een betere kwaliteit van leven, voor initiatieven vanuit de samenleving, voor landschap, voor cultuurhistorie en voor duurzaamheid, maar behoud van leefbaarheid zal veel aandacht vragen.
In overleg met ouderen en hun organisaties wordt beleid ontwikkeld gericht op ouderen, met name kwetsbare ouderen. LGN wil dat preventieve ouderenzorg (gezondheidscontroles, beweging, voeding, sociaal contact e.d.) meer aandacht krijgt.
De eigen regierol van inwoners bij hulp en zorg wordt ondersteund. Mantelzorgers (familie en bekenden die vrijwillig zorg bieden) draagt LGN een warm hart toe. Voor een luisterend oor en ondersteuning is de mantelzorgondersteuning van Welzijn in Noordenveld onmisbaar. De Noordenveldwerkers zoeken samen met mensen thuis aan de keukentafel naar oplossingen. Voorafgaand aan een keukentafelgesprek worden mensen gewezen op de mogelijkheid van hulp daarbij door onafhankelijke cliëntondersteuning voor rekening van de gemeente, met keuzevrijheid.
Jongeren en jongvolwassenen weten heel goed wat er nog binnen hun dorp mist en willen met hun inbreng een aantrekkelijke leefomgeving realiseren. Als jongeren, jongerenorganisaties en gemeente samenwerken, komen talent en potentieel naar boven. Daardoor ontstaan verantwoordelijkheid en draagvlak bij inwoners, voor verandering en welzijn. De gemeente kan ondernemers met initiatieven voor jongeren ondersteunen en bij het verbeteren van dorpscentra plekken inrichten voor jongeren. Eén of twee keer per jaar komt een jongerenraad bijeen voor overleg met de gemeenteraad.
Er is blijvend aandacht nodig voor een toegankelijke omgeving, zoals bepleit in de Inclusie Agenda 2017 van de gemeente Noordenveld. Denk aan horeca, openbare ruimte, openbare gebouwen, drempelvrije winkels, goed en veilig openbaar vervoer, meer stemhokjes voor mensen met een beperking, en de gemeentelijke website. Ook hier geldt dat voor het beste resultaat en het meeste draagvlak de betrokkenen, zoals mensen met een beperking, op tijd worden ingeschakeld.
Economie & Werk
Op 10 maart 2021 besprak de gemeenteraad het door het college voorgestelde economisch beleidskader en uitvoeringsagenda economie 2021-2022. Enkele ondernemersverenigingen hebben de visie van huidige ondernemers voor economische doorontwikkelen gedeeld met afdeling Economische Zaken van de gemeente. Ook Ondernemersverenigingen geven aan dat een breed gedragen visie onontbeerlijk is en het essentieel is om ondernemers bij de visie voor de toekomst van Noordenveld te betrekken. LGN ondersteunt het belang van participatie door inwoners, organisaties en ondernemers op gebied van economie en werk.
LGN vindt het noodzakelijk dat er een nulmeting voor verduurzaming van gebouwen komt, een vermindering van regeldruk voor ondernemers, meer aandacht voor de verschillende sectoren en concretere actiepunten.
Bovendien ziet LGN waarde voor het inzetten van ambassadeurs voor bedrijvigheid in de verschillende dorpen, een betere insteek op de verschillende activiteiten in dorpen in Noordenveld en een duidelijke beschrijving van het onderscheid van de bedrijvigheid in Noordenveld met die in Groningen, Assen, Leek, Zuidlaren, Drachten, Oosterwolde, Eelde etc. De omgevingsvisie Noordenveld 2030 beschrijft dat onderscheid namelijk wel. De bereikbaarheid van winkels in het centrum van Roden bij de vele en langdurige werkzaamheden is een aandachtspunt.
De coalitie partijen met D66 vonden het niet nodig om van dit kader alleen kennis te nemen en om een nadere uitwerking te vragen. Een concrete aanpak voor economie en werk vanuit de gemeente is er dus niet. Er is alleen een toezegging van het college dat er verder wordt gesproken met betrokken ondernemers.
Eén van de grootste uitdagingen in het economisch beleid is het opvangen van de gevolgen van de coronacrisis voor ondernemers. De directe gevolgen zijn deels opgevangen door het aanbieden van tijdelijke maatregelen. De steun en herstelpakketten zijn per oktober jl. gestopt. Vanwege het coronavirus golden en gelden de nodige beperkingen in het sociale en economische leven.
De productie van veel artikelen en materialen werden stilgelegd. Bedrijven ontvangen de bestelde materialen niet of er is een wachttijd. Door de tekorten aan materialen stijgen de inkoopkosten in ongekend tempo. Ook zijn de tekorten aan bouwmaterialen nijpender. De prijzen zijn daarmee fors gestegen en dat merken consumenten die een verbouwing willen laten uit voeren dan ook in de portemonnee.
Veel ondernemers in Noordenveld ondervinden problemen door de langdurige beperkingen en tekorten bij de uitoefening van hun bedrijf. Nu de economie weer op gang komt, nemen de problemen dus ook toe. Moeilijkheden bij transport over zee en de sterk gestegen kosten daarvoor dragen bij aan de toegenomen prijzen. Marges voor bouwers komen door deze prijsverhogingen ook onder druk te staan en dat kan weer negatief uitpakken voor starters en doorstromers op de woningmarkt.
Ondernemersverenigingen vragen terecht om een aanpak van de problematiek om bedrijven overeind te kunnen houden. De gemeente kan daarbij een rol spelen door mee te denken en te helpen bij het vinden van oplossingen. LGN heeft daarom verzocht om in samenwerking met organisaties van ondernemers een overleg te starten om gemeentelijke plannen af te stemmen met ondernemers, zodat hun mogelijkheden om uit deze crisis te komen, groter worden. PVDA/GroenLinks, D66 en de VVD waren voor het voorstel van LGN, maar dit was net niet genoeg voor een meerderheid. Het is teleurstellend dat de grootste partij in de gemeenteraad de urgentie niet erkent. De wethouder gaf later wel aan dat er een vorm van overleg is gestart. LGN blijft nauwlettend de participatieontwikkelingen volgen.
